چگونه از «برفکوری» جلوگیری کنیم؟ علائم و درمانهای فوری
آیا بعد از یک روز حضور در برف یا کوهستان چشمهایتان سوزش و درد شدیدی پیدا کرده و دنیا برایتان بهطور موقت مبهم شده؟ احتمال اینکه با «برفکوری» روبهرو شده باشید وجود دارد — آسیبی کوتاهمدت اما آزاردهنده که ناشی از تابش اشعه ماوراءبنفش (UV) منعکسشده از سطوح سفید است. در این متن به زبان ساده و کاربردی خواهید فهمید برفکوری دقیقاً چیست، چگونه با برخورد اشعه ماوراءبنفش به لایههای سطحی قرنیه باعث درد و کاهش دید میشود و چرا حتی روزهای ابری هم امن نیستند.
همچنین پاسخ دو پرسش کلیدی را دریافت میکنید: چگونه میتوان از برفکوری پیشگیری کرد و در صورت بروز چه اقدامات فوری و خانگیای مؤثرند تا از تشدید آسیب جلوگیری شود. نکات کاربردی درباره انتخاب عینک مناسب، زمانبندی قرارگیری در معرض آفتاب و رفتارهای اورژانسی که باید از آنها پرهیز کنید — مثل استفاده از قطرههای بیحسکننده بدون نظر پزشک — بهصورت خلاصه و قابلعمل ارائه خواهد شد. اگر قصد اسکی، کوهنوردی زمستانی یا کار در محیطهای باز سفیدپوش را دارید یا میخواهید سریع تشخیص دهید آیا علائم مربوط به برفکوری هستند، ادامه مطلب راهنماییهایی عملی و قابلاعتماد در اختیارتان میگذارد.
چگونه از «برفکوری» جلوگیری کنیم؟ علائم و درمانهای فوری که باید بدانید
برفکوری (فتوکراتیت) یک آسیب موقت اما دردناک قرنیه است که در اثر تابش شدید اشعه ماوراءبنفش بازتابشده از برف یا یخ ایجاد میشود. این وضعیت در ارتفاعات یا مناطق برفی شایعتر است و میتواند حتی در روزهای ابری رخ دهد چون اشعه ماوراءبنفش قادر است از ابرها عبور کند. شناخت نحوه پیشگیری و تشخیص زودهنگام علائم اجازه میدهد از دشواریهای بینایی موقت و درد شدید جلوگیری کنید یا سریعاً مداخله مناسب را انجام دهید.
برفکوری چیست و مکانیسم ایجاد آن
برفکوری حاصل تابش مستقیم یا بازتابی اشعه ماوراءبنفش است که به لایههای سطحی قرنیه و ملتحمه آسیب میزند. قرنیه، بهخصوص اپیتلیوم آن، نسبت به اشعه ماوراءبنفش حساس است و آسیب کوچک میتواند باعث درد شدید، احساس شن در چشم و اختلال موقت بینایی شود. در ارتفاعات و سطوح براق مانند برف و یخ، درصد بازتاب اشعه افزایش مییابد و در نتیجه احتمال برفکوری بیشتر میشود. بهطور معمول علائم بین 6 تا 24 ساعت پس از مواجهه ظاهر میشوند و اغلب طی 48 ساعت بهبود مییابند، اما پیگیری پزشکی برای رد سایر آسیبها ضروری است.
عوامل خطر و موقعیتهای پرخطر که باید از آنها دوری کنید
فعالیتهایی مانند اسکی، کوهنوردی زمستانی، رانندگی در روزهای برفی و کار در ارتفاعات یا در مجاورت سطوح منعکسکننده، خطر مواجهه با اشعه ماوراءبنفش بازتابی را افزایش میدهد. استفاده نکردن از حفاظت چشمی مناسب در بازه ساعات اوج تابش (10 صبح تا 4 بعدازظهر) ریسک آسیب را تشدید میکند. حتی در روزهای ابری یا هنگامی که هوا سرد است، بازتاب نور از سطوح سفید میتواند به میزان قابلتوجهی اشعه ماوراءبنفش به چشم بازگرداند. استعمال سیگار، رژیم غذایی فاقد آنتیاکسیدان و عدم معاینات منظم چشم، از عوامل زمینهایاند که توانایی بافت چشم برای مقابله با آسیب را کاهش میدهند.
نشانهها و زمانبندی بروز علائم برفکوری
علائم رایج شامل درد شدید چشم، حس شن یا جسم خارجی، اشکریزی زیاد، حساسیت به نور (فتوفوبیا)، تارشدن دید و گاهی سردرد یا تورم ملتحمه است. در برخی موارد بیمار هاله نوری یا کاهش موقت بینایی را نیز تجربه میکند. نشانهها معمولاً چند ساعت پس از مواجهه نمایان میشوند و شدت آنها میتواند بین افراد متفاوت باشد. اگر بعد از 48 ساعت بهبودی قابلتوجهی مشاهده نشد یا درد و اختلال بینایی شدید بود، مراجعه فوری به متخصص چشم ضروری است؛ برای ارزیابی و معاینه تخصصی میتوانید به اپتومتریست زهره حاج حسینی (معاینه چشم در کرج) مراجعه کنید تا درجه آسیبدیدگی مشخص و درمان مناسب آغاز شود.
روشهای پیشگیری عملی و انتخاب تجهیزات محافظتی
برای پیشگیری از برفکوری از ترکیب چند اقدام استفاده کنید: عینک آفتابی با محافظ 100٪ در برابر UV (UVA/UVB)، ترجیحاً لنزهای پلاریزه و مدلهای با طراحی پوشاننده کنارهها (wraparound) که از ورود اشعه از کنارها جلوگیری میکنند، ضروری است. برای فعالیتهایی با بازتاب شدید، عینکهای مخصوص یخچالی (glacier goggles) با پوشش جانبی و ضمائم پایین برای جلوگیری از نفوذ نور مؤثرتر هستند؛ این نوع عینکها معمولاً لنزهای آیینهای و پلاریزه با عبور حدود 10 درصد نور مرئی و تقریباً جذب کامل اشعه ماوراءبنفش دارند.
استفاده از کلاه لبهدار یا کلاه اسکی همراه با عینک، محدود کردن زمان قرارگیری در فضاهای باز در ساعات اوج تابش و توجه به شرایط جوی (مثل برف تازه که بازتاب را افزایش میدهد) از دیگر راههای حفاظتاند. همچنین نگهداری صحیح عینک شامل استفاده از پارچه نرم برای تمیز کردن و اجتناب از خراشیدن لنز، کارایی محافظت را افزایش میدهد. بهعنوان یک نکته تاریخی و مخاطرهآمیز، برخی جوامع از سیاه کردن پلکها با دوده برای کاهش بازتاب استفاده کردهاند؛ این روش علمی اثباتشده نیست و در صورت امکان از عینک محافظ استاندارد بهره ببرید.
درمانهای فوری و مراقبتهای خانگی هنگام مواجهه
در مواجهه با برفکوری، اولین اقدام کاهش محرک و محافظت از چشم است: به محیط تاریک یا کمنور بروید و چشمها را بسته نگاه دارید تا قرنیه فرصت ترمیم پیدا کند. کمپرس سرد و استفاده از اشک مصنوعی مرطوبکننده به کاهش ناراحتی کمک میکند. از مالیدن چشم یا استفاده از قطرههای بیحسی موضعی بدون نظارت پزشک خودداری کنید؛ قطرههای بیحسی میتوانند باعث تأخیر در ترمیم و تشدید عارضه شوند.
در چند منبع بالینی توصیه شده که بستن چشم با باند و مرطوب نگه داشتن آن برای 48 تا 72 ساعت میتواند درد را کاهش دهد، اما این روش نیاز به ارزیابی پزشکی دارد تا عفونت یا زخم قرنیه از نظر دور نماند. در صورت درد شدید یا اختلال بینایی، مسکنهای غیرنسخهای مثل ایبوپروفن میتوانند مفید باشند اما مراجعه به متخصص برای بررسی نیاز به آنتیبیوتیک یا قطرههای ضدالتهاب ضروری است. همچنین تماس با اپتومتریست زهره حاج حسینی (معاینه چشم در کرج) جهت معاینه سریع و دریافت راهنمایی تخصصی توصیه میشود.
چه زمانی باید فوراً به پزشک مراجعه کنید و مراقبتهای پس از بهبودی
اگر درد با مسکنها کاهش نیابد، بینایی کدر بماند، ترشح چرکی مشاهده شود یا علائم سیستمیک مثل تب و سرگیجه ظاهر شود، لازم است فوراً به چشمپزشک مراجعه کنید. پس از بهبودی اولیه، بازدیدهای دورهای برای اطمینان از نبود آسیب مزمن یا ایجاد صفحات زخم در قرنیه اهمیت دارد.
تغییرات در سبک زندگی مانند تقویت رژیم غذایی با آنتیاکسیدانها و ویتامینهای A، C و E و اسیدهای چرب امگا-3، پرهیز از دود سیگار و محافظت چشمی پیوسته در معرض تابشهای آفتاب میتواند خطر عود را کاهش دهد. در محیطهای کوهستانی یا سفیدپوش، همواره یک جفت عینک محافظ استاندارد و یک جفت پشتیبان در کولهپشتی داشته باشید تا در صورت گمشدن یا شکستگی یکی از آنها، محافظت کافی را از دست ندهید.
چشمانتان را در برف از درد حفظ کنید: برنامهای ساده برای هر خروجی زمستانی
برفکوری خطری گذرا اما قابلپیشگیری است؛ با انتخاب درست محافظت چشمی و چند عادت عملی میتوانید هم درد و هم کاهش موقت دید را بهسرعت کاهش دهید. قبل از خروج فهرستی همراه داشته باشید: عینک آفتابی با پوشش 100٪ در برابر اشعه ماوراءبنفش یا عینکهای مخصوص یخچالی (glacier goggles) با پوشش جانبی، کلاه لبهدار، و یک جفت پشتیبان در کولهپشتی. در زمان مواجهه، طول قرارگیری در آفتاب را در ساعات اوج کاهش دهید و حتی در روزهای ابری نیز محافظت را حذف نکنید چون بازتاب برف همچنان قوی است.
اگر علائم بروز کرد، سریعاً به مکان کمنور بروید، از اشک مصنوعی برای رطوبترسانی استفاده کنید، کمپرس سرد بگذارید و از مالیدن چشم یا قطرههای بیحسی بدون تجویز خودداری کنید. در صورت تشدید درد، افت محسوس دید یا ماندگاری علائم بیش از 48 ساعت، معاینه تخصصی ضروری است تا از عفونت یا زخم قرنیه جلوگیری شود. پس از بهبودی، معاینات دورهای و تقویت تغذیه با آنتیاکسیدانها و امگا-3 ریسک عود را کاهش میدهد.
حفظ محافظت ساده امروز، بینایی روشنتر فردا را تضمین میکند — نگذارید یک روز برفی خاطراتتان را با درد پیوند بزند.
بیشتر بخوانید: