پرش پلک عارضه‌ای است که می‌تواند بدون هیچ علتی ایجاد شود. عواملی همچون خستگی، کم خوابی، مصرف کافئین، استرس، اضطراب و بسیاری از عوامل دیگر می‌توانند منجر به ایجاد و یا تشدید پرش پلک شوند. در این مطلب قصد داریم تا به تیک عصبی چشم، علت پریدن پلک و درمان خانگی پرش پلک بپردازیم.
پرش پلک چشم چیست؟
پرش پلک چشم که آن را با نام تیک عصبی چشم (eye twitching) نیز می‌شناسند، نوعی اسپاسم و گرفتگی غیر قابل کنترل در ماهیچه‌های پلک چشم است. اغلب، این عارضه تنها چند ثانیه یا چند دقیقه طول می‌کشد و در مواردی نیز ممکن است تا روزها یا حتی بیشتر نیز ادامه داشته باشد.
افرادی که دچار مشکل پرش پلک چشم هستند، اغلب تصور می‌کنند که اطرافیان متوجه است مشکل می‌شوند در حالیکه در بیشتر موارد این عارضه به راحتی توسط اطرافیان قابل مشاهده نیست.
توجه کنید که آنچه بعنوان پرش چشم می‌شناسیم قطعا با انقباض غیرارادی پلک‌ها Blepharospasm تفاوت بزرگی دارد. انقباض غیر ارادی پلک حالت مزمن پرش عادی پلک است و احتمالا خیلی نگران‌کننده نیست. البته هرگونه تغییر در سلامتی در شرایطی که زمانبر شود را باید جدی بگیریم و پیگیری نماییم. بااینحال اگر فقط پرش پلک دارید، این مقاله را مطالعه نموده و ببینید کدامیک از دلایل زیر ممکن است کنترل عضلات را از دست شما خارج کرده باشند.
بیشتر بخوانید:
۱۰ نکته برای محافظت از چشم در تابستان
آتروفی چشم چیست و راهکارهای درمانی مناسب آن در 2025
فشار چشم چیست؟ + عوارض، درمان سریع و بهترین قطره برای فشار چشم
راهنمای جامع نزدیک بینی چشم + روشهای درمانی و نکات مهم
علت پریدن پلک چیست؟
از میان شایع ترین علل پرش پلک می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- استرس
- خستگی
- کافئین
- الکل
- حساسیت
- مشکلات تغذیه
در ادامه هرکدام از این موارد را دقیقتر موشکافی می‌کنیم.
خستگی متهم ردیف اول
کمبود خواب که ممکن است به دلایلی همچون استرس یا سایر علت‌ها ایجاد شود، می‌تواند منجر به تحریک بروز پرش چشم شود. خستگی یکی از عوامل شایع بروز پرش پلک است. وقتی بدن خسته است، عضلات چشم، از جمله عضلات پلک، نیز تحت فشار قرار می‌گیرند. این فشار می‌تواند منجر به انقباضات غیرارادی و ناگهانی عضلات پلک شود. علاوه بر این، خستگی می‌تواند باعث کاهش تمرکز و افزایش حساسیت به نور شود که این عوامل نیز می‌توانند به پرش پلک دامن بزنند.
کمبود خواب نیز یکی دیگر از عوامل مؤثر در بروز پرش پلک ناشی از خستگی است. خواب کافی برای عملکرد صحیح سیستم عصبی ضروری است و کمبود خواب می‌تواند باعث اختلال در عملکرد این سیستم شود. این اختلال می‌تواند منجر به افزایش تحریک‌پذیری عضلات، از جمله عضلات پلک، و بروز پرش پلک شود. همچنین، خستگی ناشی از کار زیاد با رایانه یا مطالعه طولانی‌مدت نیز می‌تواند باعث خستگی چشم و بروز پرش پلک شود.
استرس
یکی از رایج‌ترین دلایل پرش پلک چشم، استرس است. البته همیشه منظور استرس لحظه ای و فراوان نیست. یک استرس مزمن طولانی اثراتی زیاد و مخربی بر بدن ما می‌گذارد که یکی از کوچکترین آنها می‌تواند همین پرش پلک چشم باشد. وقتی فردی تحت استرس قرار می‌گیرد، بدن او هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول ترشح می‌کند که می‌توانند باعث افزایش تحریک‌پذیری سیستم عصبی شوند. این تحریک‌پذیری می‌تواند منجر به انقباضات غیرارادی عضلات، از جمله عضلات پلک شود. همچنین، استرس می‌تواند باعث اختلال در خواب شود و کمبود خواب نیز یکی از عوامل مؤثر در بروز پرش پلک است.
علاوه بر این، استرس می‌تواند باعث افزایش مصرف موادی مانند کافئین و الکل شود که هر دو می‌توانند تحریک‌کننده سیستم عصبی باشند و احتمال بروز پرش پلک را افزایش دهند. در برخی موارد، استرس ممکن است باعث تشدید شرایط زمینه‌ای مانند خشکی چشم یا التهاب پلک شود که خود می‌توانند به پرش پلک منجر شوند. به طور کلی، استرس یک عامل پیچیده است که می‌تواند از طریق مکانیسم‌های مختلف بر سیستم عصبی و عضلانی تأثیر بگذارد و در نتیجه باعث بروز پرش پلک شود.
اعمالی همچون یوگا، تمرینات هوازی، وقت گذرانی با خانواده و دوستان و سبک کردن برنامه و اختصاص زمان بیشتر به استراحت، به کاهش استرس کمک کرده و احتمالا در از بین رفتن پرش پلک چشم نیز موثر خواهد بود.
مصرف بیش از اندازه کافئین
کافئین یک ماده محرک است که می‌تواند سیستم عصبی را تحریک کند. این تحریک می‌تواند منجر به انقباضات غیرارادی عضلات، از جمله عضلات پلک شود. در واقع، مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند باعث افزایش تحریک‌پذیری عضلات پلک و بروز پرش پلک شود.
علاوه بر این، کافئین می‌تواند باعث اختلال در خواب شود و کمبود خواب نیز یکی از عوامل مؤثر در بروز پرش پلک است. بنابراین، مصرف زیاد کافئین می‌تواند به طور غیرمستقیم نیز باعث پرش پلک شود.
برخی از افراد نسبت به کافئین حساس‌تر هستند و حتی مصرف مقادیر کم آن نیز می‌تواند باعث بروز پرش پلک در آنها شود. بنابراین، اگر متوجه شدید که پس از مصرف کافئین دچار پرش پلک می‌شوید، بهتر است مصرف آن را کاهش داده یا قطع کنید. در کل اگر عاشق قهوه هستید فراموش نکنید که افراط در هرچیزی می‌تواند مضر باشد.
الکل
اگر اغلب پس از مصرف نوشیدنی‌های حاوی الکل دچار پرش چشم می‌شوید، باید مصرف آن را متوقف کنید
مصرف الکل می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در بروز پرش پلک باشد. الکل یک ماده محرک است که می‌تواند سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار دهد. مصرف الکل باعث اختلال در عملکرد سیستم عصبی می‌شود و احتمال بروز انقباضات غیرارادی عضلات، از جمله عضلات پلک را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، الکل می‌تواند باعث اختلال در خواب شود و کمبود خواب نیز یکی از عوامل مؤثر در بروز پرش پلک است.
مصرف بیش از حد الکل می‌تواند منجر به کم‌آبی بدن شود و کم‌آبی بدن نیز می‌تواند باعث خشکی چشم و بروز پرش پلک شود. همچنین، الکل می‌تواند باعث کاهش سطح منیزیم در بدن شود و کمبود منیزیم نیز یکی از عوامل مؤثر در بروز پرش پلک است. به طور کلی، الکل می‌تواند از طریق مکانیسم‌های مختلف بر سیستم عصبی و عضلانی تأثیر بگذارد و در نتیجه باعث بروز پرش پلک شود.
خستگی بیش از حد چشم
عواملی همچون کار کردن زیاد با گوشی هوشمند، کامپیوتر یا تبلت موجب خستگی چشم شده و از علت‌های رایج پرش پلک چشم به شمار می‌روند. برای جلوگیری از خستگی چشم و پرش پلک ناشی از آن، در هنگام کار با ابزار دیجیتال قانون ۲۰-۲۰-۲۰ را اجرا نمایید. مطابق این قانون بایستی هر ۲۰ دقیقه یکبار از رایانه‌ی خود چشم برداشته و به مدت ۲۰ ثانیه به نقطه‌ای دوردست با فاصله‌ی حداقل ۲۰ فوت (۶ متر) خیره شوید. این کار به رفع خستگی چشم کمک نموده و پرش پلک ناشی از آن را بهبود می‌بخشد.
خشکی چشم
بسیاری از بزرگسالان به ویژه پس از ۵۰ سالگی به خشکی چشم دچار می‌شوند. این عارضه به خصوص در افرادی که طولانی مدت با رایانه کار می‌کنند و افرادی که برخی داروهای خاص همچون آنتی هیستامین‌ها و داروهای ضد افسردگی مصرف می‌کنند بسیار شایع‌تر از دیگر افراد است. بااینحال نوعی از پرش چشم به چیزی فراتر از یک عارضه موقتی یا در شرایط خاص تبدیل می‌شود.
در شرایطی که مبتلا به پرش هستید و همزمان در چشمانتان احساس خستگی می‌کنید، حتما با چشم پزشک مشورت کنید. اغلب پزشک در چنین شرایطی قطرههای اشک مصنوعی را تجویز می‌کند که با تامین رطوبت چشم منجر به توقف پرش چشم خواهد شد.
برخی حساسیت‌ها
افراد مبتلا به برخی آلرژی‌ها یا حساسیت‌های چشمی، دچار خارش قرمزی، تورم و اشک چشم زیاد می‌شوند. در چنین شرایطی فرد به دلیل داشتن حساسیت، چشمان خود را زیاد می‌مالد و همین باعث آزاد شدن هیستامین از پلک و پرش پلک خواهد شد. در مواردی، قطرههای چشمی که برای کاهش علائم حساسیت ساخته شده اند کمک کننده خواهند بود اما آنتی هیستامین موجود در این قطره‌ها منجر به خشکی چشم خواهد شد. بنابراین بهتر است پیش از مصرف هرگونه ماده‌ای، اگر علائم حساسیت یا پرش چشم دارید با پزشک خود مشورت کنید.
حساسیت‌ها می‌توانند یکی از عوامل مؤثر در بروز پرش پلک باشند. وقتی چشم‌ها در معرض مواد حساسیت‌زا قرار می‌گیرند، بدن هیستامین ترشح می‌کند که می‌تواند باعث التهاب و تحریک عضلات پلک شود. این تحریک می‌تواند منجر به انقباضات غیرارادی و ناگهانی عضلات پلک و در نتیجه پرش پلک شود.
علاوه بر این، حساسیت‌ها می‌توانند باعث خشکی چشم و خارش شوند و فرد را وادار به مالیدن چشم‌ها کنند. مالیدن چشم‌ها می‌تواند عضلات پلک را تحریک کرده و باعث پرش پلک شود. در برخی موارد، حساسیت‌ها می‌توانند باعث التهاب پلک (بلفاریت) شوند که خود می‌تواند یکی از عوامل مؤثر در بروز پرش پلک باشد.
انواع حساسیت‌هایی که می‌توانند باعث پرش پلک شوند:
- حساسیت‌های فصلی (آلرژی‌های فصلی): گرده گیاهان، علف‌ها و درختان می‌توانند باعث حساسیت‌های فصلی شوند که با خارش، قرمزی و آبریزش چشم همراه است.
- حساسیت به مواد آرایشی: برخی از مواد آرایشی مانند ریمل، سایه چشم و خط چشم می‌توانند باعث حساسیت و تحریک چشم‌ها شوند.
- حساسیت به لنزهای تماسی: استفاده از لنزهای تماسی، به ویژه لنزهای قدیمی یا آلوده، می‌تواند باعث حساسیت و تحریک چشم‌ها شود.
- حساسیت به حیوانات خانگی: شوره و موی حیوانات خانگی می‌توانند باعث حساسیت و تحریک چشم‌ها شوند.
- حساسیت به گرد و غبار: گرد و غبار موجود در هوا می‌تواند باعث حساسیت و تحریک چشم‌ها شود.
تغذیه
بین پرش پلک و تغذیه ارتباطی وجود دارد. کمبود برخی مواد مغذی می‌تواند منجر به پرش پلک شود. در اینجا به برخی از این مواد مغذی و تأثیر آنها بر پرش پلک اشاره می‌کنیم:
- منیزیم:منیزیم نقش مهمی در عملکرد عضلات و اعصاب دارد. کمبود منیزیم می‌تواند باعث انقباضات غیرارادی عضلات، از جمله عضلات پلک شود. منابع غذایی غنی از منیزیم عبارتند از: سبزیجات برگ سبز، آجیل، دانه‌ها، حبوبات و غلات کامل.
- پتاسیم:پتاسیم نیز مانند منیزیم، در عملکرد عضلات و اعصاب نقش دارد. کمبود پتاسیم می‌تواند منجر به پرش پلک شود. منابع غذایی غنی از پتاسیم عبارتند از: موز، سیب‌زمینی، اسفناج و آووکادو.
- ویتامین‌های گروه B:ویتامین‌های گروه B، به ویژه B12، در سلامت سیستم عصبی نقش دارند. کمبود این ویتامین‌ها می‌تواند باعث اختلال در عملکرد سیستم عصبی و بروز پرش پلک شود. منابع غذایی غنی از ویتامین‌های گروه B عبارتند از: گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات.
- کمبود آب: کمبود آب بدن می‌تواند منجر به خشکی چشم و بروز پرش پلک شود. مصرف آب کافی در طول روز برای حفظ سلامت چشم‌ها ضروری است.
آیا بوتاکس می‌تواند باعث پرش چشم شود؟
موسسه آمریکایی NVISION بر درمان، تحقیق و خدمات حوزه سلامت چشم در سراسر جهان فعالیت می‌کند. آنها اخیرا تحقیقات کاملی در مورد تاثیر بوتاکس در نواحی اطراف چشم انجام داده‌اند و در بخشی مجزا به پرش پلک بعنوان یکی از اثرات جانبی موقت اشاره می‌کنند. (مشاهده مقاله اصلی) آنها معتقدند گاهی اوقات، پس از بوتاکس عضلات اطراف چشم نزدیک پلک به طور غیرارادی منقبض می‌شوند. این حالت که به آن میوکیمیا گفته می‌شود، می‌تواند پلک پایین، پلک بالا یا هر دو را درگیر کند.
در بیشتر افراد، این انقباضات خفیف بوده و مانند یک کشش سریع احساس می‌شود. بیشتر افراد گهگاه این انقباضات را تجربه می‌کنند؛ با این حال، در برخی افراد، این انقباضات مزمن شده و با بستن کامل هر دو پلک، بر بینایی تأثیر می‌گذارد. این دوره‌ها ممکن است برای چند روز به طور متناوب رخ دهند و سپس برای ماه‌ها ناپدید شوند. غیرقابل پیش‌بینی بودن آنها می‌تواند مختل‌کننده باشد. هنگامی که این انقباضات بیش از حد می‌شود، تزریق بوتاکس می‌تواند آن را تسکین دهد. در واقع، ارتباط بوتاکس و پرش پلک در این حالت بسیار موثر است.
در موارد نادر، پرش پلک (blepharospasm) پ ساز بوتاکس می‌تواند یک علامت اولیه از اختلال حرکتی مزمن باشد، به ویژه هنگامی که اسپاسم‌های صورت بزرگتر شده و با حرکات دیگر همراه می‌شوند. استرس، خستگی، فشار چشم یا پلک، تحریک چشم، عوارض جانبی دارو یا مواد تفریحی مانند تنباکو و الکل می‌توانند در شدت این وضعیت نقش داشته باشند.
علاوه بر این، پرش پلک ممکن است توسط موارد زیر تشدید شود:
- التهاب پلک (بلفاریت)
- التهاب ملتحمه (چشم صورتی)
- خشکی چشم
- حساسیت به نور
اگر پرش پلک با قرمزی، تورم، ترشح، افتادگی پلک بالا، چند هفته انقباض تقریباً بدون توقف، بسته شدن کامل هر دو چشم که نمی‌توانید آن را کنترل کنید و انقباضی که به سایر قسمت‌های صورت گسترش می‌یابد، همراه باشد، زمان آن رسیده است که به پزشک مراجعه کنید.
روشهای مختلفی برای درمان وجود دارد، از جمله تغییر سبک زندگی، خواب بهتر، قطرههای چشمی بدون نسخه و کمپرس گرم چشم. اگر انقباض در حالی که علت اصلی پرش پلک در حال درمان است، ادامه یابد، ممکن است تزریق بوتاکس نیز انجام شود. به این ترتیب، ارتباط بوتاکس و پرش پلک در درمان اسپاسم های شدید و غیر قابل کنترل پلک مشخص می شود.
درمان پرش پلک در خانه
همانطور که در ابتدای مقاله نوشتیم امکان تبدیل پرش ساده پلک به یک بیماری جدی، بسیار کم و ناچیز است. بیایید مسئله را بزرگ نکنیم. اگر اخیرا بوتاکس کرده‌اید، نگران نباشید اما هوشیار باشید و درصورت افزایش دامنه پرش‌ها با دکتر مشورت نمایید. در غیر اینصورت نیز ببیند کدامیک از عوامل بالا مقصر اصلی نافرمانی عضلات پلک و چشم شماست. در ادامه از نکاتی صحبت می‌کنیم که در رفع سریعتر پرش پلک در منزل به شما کمک خواهند نمود. فراموش نکنید نه تنها برای این موضوع که برای هیچ بیماری دیگری نباید سرخود و بدون مشورت پزشک از دارو استفاده نمایید.
استراحت
همانطور که نوشتیم متهم ردیف اول پرش پلک خستگیست. عدم خواب کافی، تحرک زیاد و از همه مهمتر نگاه کردن به صفحه‌های نمایشگر برای مدت طولانی چشم شما را خسته نموده‌اند. این موضوع را جدی بگیرید و استراحت دادن به چشم را از همین لحظه آغاز نمایید. درواقع نمایشگری که از آن درحال خواند این مقاله هستید یکی از عوامل پرش پلک شماست. آن را رها نموده و برای دقایقی چشمان خود را ببندید.
درمان پرش پلک با کنترل نور محیط
این مورد هم درواقع بخشی از همان استراحت دادن به چشم است. قرارگرفتن در محیط‌هایی با نور‌های غیر طبیعی یا بیش از حد زیاد قطعا برای چشم شما زیانبار است. درواقع اگر به این دلیل پرش پلک دارید، در جریان باشید که درمیان اثرات جانبی این بهترین اتفاق است. عموما برای استراحت چشم نور کم را توصیه می‌کنند. با اینحال هیچگاه توصیه نمی‌شود تا در نور کم کاری انجام دهید. پس اگر تصمیم گرفته‌اید برای لحظاتی این جهان گذرا را به حریصانش بسپارید و در پناه تاریکی و چند شمع دمی بیارامید، فکر نگاه کردن به گوشی حتی با نور کم و یا مطالعه کتاب را نیز از خود دور کنید. در نور کم هرچیزی که خوب دیده نمی‌شود را رها کنید تا چشم بیش از آنچه که هست خسته نشود.
تغذیه: برای درمان پرش پلک چی بخوریم؟
در کنار موارد عصبی مانند استرس یا خستگی، مواد غذایی هم می‌توانند در این مورد نقش داشته باشند. درواقع این موضع به دو بخش چی بخوریم و چی نخوریم تقسیم می‌گردد. اجازه دهید اول بررسی کنیم که برای پرش پلک چی بخوریم:
- آب
- آجیل
- غلات
- موز
- سیب زمینی
- گوشت
- تخم مرغ
- لبنیات
درواقع این موضوع بستگی به این دارد که پرش پلک شما بواسطه کمبود کدام ویتامین در بدن است. در اینصورت ممکن است این موضوع به این سرعت رفع نگردد و بهتر است از یک متخصص تغذیه کمک بگیرید.